Published 9 Απρίλιος, 2007

Η  τέχνη  μας  παρέχει  πληροφορίες  για  τον  τρόπο  που  κάποιος  αντιλαμβάνεται  τον  κόσμο  που  μας  περιβάλλει  και  αυτό  δεν  αναλύεται  εύκολα.  Ούτε  τα  χρονικά  όρια,  ούτε  τα  ακριβή  κίνητρα  που  εμπνεύστηκε  ο  δημιουργός , τα  υποκειμενικά  ή  τα  αντικειμενικά  στοιχεία  είναι  διακριτά. Εξάλλου  η  θεωρητική  ανάλυση  καθορίζεται  σε  μεγάλο  βαθμό  από  τον  αρχικό  στόχο, που  έχει  ο  αναλυτής  και  ο  αρθρογράφος.

Η  θεωρητική  προσέγγιση  γίνεται  μέσα  σε  ένα  κοινωνικο -πολιτικό  ή  θρησκευτικό – πολιτιστικό  πλαίσιο,  είτε  πρόκειται  για  ρεαλιστική ή  συμβολική  είτε  ανεικονική  τέχνη. Αυτό  φυσικά  γίνεται  σε  συνάρτηση  με  την  ικανότητα  του  θεωρητικού  να  αποκωδικοποιήσει  τα  στοιχεία  του  έργου, την  καλή  γνώση  της  σημειολογίας, αλλά  και  την  απλή  χρήση  της ελληνικής  γλώσσας  χωρίς  υπερβολές  και  βαρύγδουπες  λέξεις.

Από  το  ……..  οπότε  και  αρχίζει συστηματικά  η  δημιουργία  μουσείων  και  πινακοθηκών,  η  αρθρογραφία  σε  διάφορα  έντυπα  που  συναντούμε  στην  είσοδο  ή  συνοδεύουν  κάποια  ενότητα  που  εκτίθεται  και  πρέπει  να  ενημερωθεί  το  κοινό – επισκέπτης, πολλές  φορές  εκείνος  που  είχε  την  ευθύνη  ήταν  ο  διευθυντής  ή  κάποιος  λόγιος  που  εκείνος  εμπιστευόταν.

Συνήθως  αυτό  τον  ρόλο  αναλαμβάνει  ένας  απόφοιτος  φιλολογίας  ή  νομικής, όπου  έχει  φυλλομετρήσει  δεκάδες  βιβλία  άλλων, οπότε  έχει  απομνημονεύσει  ονόματα, όρους  ή  και  φράσεις  και  έχει  την  ευχέρεια  να  χρησιμοποιεί  ανάλογα.

Κινούνται  σε  ένα  χώρο  που  επεδίωξαν  να  αναπτύξουν   και  να  εδραιωθούν  ως  αναγκαίοι, αυτοπρόσκλητοι  σε  μια  δραστηριότητα,  πολλές  φορές  χωρίς  να  τους  ζητηθεί  ή  ακόμη  χειρότερο  να  διαστρεβλώνουν  ιδέες  και  έννοιες  και  ο  ρόλος  του  δημιουργού  περνά  σε  δευτερεύουσα  μοίρα  .  Πόσες  φορές  άραγε  μια  γνώμη  τεχνοκριτικού   θεάτρου  ή  κινηματογράφου  δεν  μας  βρήκε  αντιδιαμετρικά  αντίθετους; Και  πολλές  φορές  ένας  άλλος  ή  τρίτος  έρχεται  να  απαντήσει  στον  πρώτο  και  ‘’δώσε  κλότσο  στην  ανέμη  παραμύθι  να  αρχινήσει’’.

Με  την  πάροδο  των  ετών  και  τις  συνεχή  αύξηση  ανάλογων  δραστηριοτήτων,  έγινε   λοιπόν  αντιληπτό  ότι  υπήρχε  ανάγκη  για  δυό  νέες  ειδικότητες, που  συχνά  συνέκλιναν   και  γινόταν  μια:  επιμελητής  εκθέσεων  και  κριτικός – θεωρητικός  τέχνης.  Τα  όρια  αυτά  ακόμη  και  σήμερα  συνεχίζουν  να  είναι  δύσκολο  να  οριστούν.

Ίσως  για  ορισμένους  τομείς  τέχνης  οι  θεωρητικές  αυτές  γνώσεις  που  έχουν  αποκομίσει   κατά  την  διάρκεια  των  σπουδών  τους  να  είναι  αρκετές  ή  να  μην  υπάρχει  άλλος  τρόπος.  Όπως  για  παράδειγμα  μια  έκθεση  λαογραφικού  ενδιαφέροντος  ή  ιστορικού – αρχαιολογικού.

Πως  όμως  ένας  φιλόλογος  θα  μπορούσε  να  καλύψει  ικανοποιητικά  τις  απαιτήσεις  και  το  αντικείμενο  μιας  εξειδικευμένης  έκθεσης με  θέμα  ‘’περί  χαρακτικής’’  και  να   μπορεί  να  εκφράσει  την  γνώμη  του,  όταν  δεν  έχει  επισκεφτεί  το  εργαστήριο  κάποιου  χαράκτη. Στην  καλύτερη  δε  περίπτωση  πρέπει  και  οφείλει   να  έχει  ο  ίδιος  καταπιαστεί,  έστω  και  λίγο,  με  την  φιλοτέχνηση    ενός  χαρακτικού.  Ίσως  γι’  αυτό  τα  τελευταία  μόλις  χρόνια το  θέμα  πλέον  έχει  φτάσει  σε  οριακό  σημείο  ανοχής  και  αντοχής, στο  Πανεπιστήμιο  Ιωαννίνων δημιουργείται  ανάλογο  τμήμα  με  ανάλογα  εργαστήρια  τεχνών.

Ένα  ακόμη  σημαντικό  σημείο  αναφοράς  είναι  η  εξειδικευμένη  γνώση, σημειολογία, ορολογία, τεχνικές  ιδιαιτερότητες, που  εμπεριέχει  κάθε  είδος  καλλιτεχνικής  έκφρασης. Διαφορετικά  είναι  τα  κριτήρια  για  ένα  μουσικό  έργο, διαφορετικά  ενός  κινηματογραφικού  και  διαφορετικά  ενός  εικαστικού, οπότε  είναι  αυτονόητο  ότι  ένας  θεωρητικός  να  έχει  μια  ‘’ειδικότητα  εξ  αντικειμένου’’.

Σήμερα   στην  ‘’ αγορά  τέχνης ‘’  είναι  φυσικό  να  δραστηριοποιείται   και  να  λειτουργεί  αυτή  η   πρώτη  γενιά  των  αυτοκαλουμένων  θεωρητικών,  αλλά  και  να  συναντούμε   πολλούς  ιδιοκτήτες αιθουσών  τέχνης  ή  και  διευθυντές  πινακοθηκών  δεν  έχουν  μελετήσει  συστηματικά  την  πορεία  της  χαρακτικής  τέχνης.

Και  είναι   φυσική  συνέπεια  να  συμβαίνει  η  αποσπασματική  αρθρογράφηση   για  την  χαρακτική και  τους  έλληνες  χαράκτες , καθώς  ο  τομέας  της  Χαρακτικής  αφορά   μερικές  δεκάδες  καλλιτεχνών  και   τριπλάσιων  ίσως  συλλεχτών  ή  φιλότεχνων  που  ενδιαφέρονται  γι΄ αυτή,  οπότε  ένας  επαγγελματίας  θεωρητικός  ίσως  δεν  θα  άξιζε  οικονομικά  να  ασχοληθεί  εμπεριστατωμένα  με  αυτό  το  ‘’αντικείμενο’’  .  Ευκαιριακά  όμως  πάλι  κανείς  δεν  μπορεί  να  τον  αποτρέψει  να  μιλήσει   ή  να  γράψει  ένα  άρθρο, που  παρά  το  όποιο  περιεχόμενο,  χάριν  της  συνολικής  πορείας  και  παρουσίας  του  θεωρητικού  στον  χώρο  της  τέχνης,  θα  τύχαινε  μεγάλης  αποδοχής   από  το  κοινό.  Μόνο  η  συνείδησή  του , για  το  εάν  πραγματικά  γνωρίζει  το  θέμα  και  όχι  απλά  μερικούς  χαράκτες,  μπορεί  να  τον  ελέγξει…Και  φυσικά  ο  κάθε  χαράκτης – δημιουργός, που  μακρόχρονα  ασχολείται  με  όλα  αυτά  που  συμβαίνουν  στο  χώρο.

Πόσοι   λοιπόν   εξ  επαγγέλματος  τεχνοκριτικοί  δεν  έγραφαν  για  το  έργο  των  ελλήνων  χαρακτών  και  άλλοτε  το  εκθείαζαν, άλλοτε  το  καταπόντιζαν  και  μάλιστα  με  στόμφο,  χωρίς  ουσιαστικά  να  γνωρίζουν.

Για  όλους  τους  παραπάνω  λόγους  τα  πλέον  υπεύθυνα  άρθρα  γράφονται  για  τους  θανόντες  χαράκτες  του  περασμένου  αιώνα, εκ του  ασφαλούς,  ενώ  δεν  υπάρχει  καμία  επαφή  των  θεωρητικών  τέχνης  με  εν  ζωή  σύγχρονους  χαράκτες, που  θα  κόστιζε  ψυχικό  και  πνευματικό  κάματο.

Η  Ένωση  Ελλήνων  Χαρακτών  δημιουργήθηκε  σχεδόν  αυτόματα  από  την  αγωνία  των  ελλήνων  χαρακτών  να  αντιμετωπίσουν  τα  προβλήματα  που  παρουσιάζονται στον  εικαστικό   χώρο.   Καλούνται  να  λύσουν  προβλήματα  που  αρχίζουν  με  την  δυσκολία  προμήθειας  των  υλικών  ( καθώς  η  αγορά  κρίνει  ότι  δεν  την  συμφέρει  να  εισάγει  υλικά  για  τις  λίγες  δεκάδες  χαρακτών), την  εξεύρεση  αιθουσών  και  πολιτιστικών  φορέων  που  θα  ήθελαν  να  προβάλουν  την  χαρακτική,  αλλά  και  την  πολιτεία  ή  το  κοινωνικό  σύστημα  που  δεν  γνωρίζει  ή  μπορεί  να  υπάρξει  και  χωρίς  την  χαρακτική  τέχνη.

Η  ΕΕΧ  μετά  από  μια  εικοσαετή  πορεία  στον  χώρο  της  νεώτερης  ελληνικής  εικαστικής  τέχνης,  με  μια  συνεπή  και  συνεχώς  ανοδική  πορεία , λοιπόν  είναι  πλέον  ο  μοναδικός  φορέας,  αμιγής  καλλιτεχνικός, που  οφείλει   όπως  δηλώνει  το  καταστατικό  του  να  παρακολουθεί  συστηματικά  τα  δρώμενα  και  εκφράζεται  για  τις  παραμέτρους, τα  όρια  και  τα  λεγόμενα  για  το  ‘’αυθεντικό  χαρακτικό  έργο’’.

Και  ενώ  η  πολλαπλότητα  των  χαρακτικών  να  συναινεί  στην  εκλαΐκευση  της  εικαστικής  τέχνης,  αντίθετα  εξυμνούσαν  την  ‘’ αυθεντικότητα  και  μοναδικότητα  του  μοναδικού  πίνακα  ελαιογραφίας’’.  Ανάλογα  και  ο  γκαλερίστας  δεν  ασχολείται  με  το  χαρακτικό  έργο,  αφού  το  κέδρος  που  του  δίνει  είναι  υποπολλαπλάσιο  από  μια  αντίστοιχη  ελαιογραφία.

Και  τελικά  το  φιλότεχνο  κοινό  έχει  το  αναφαίρετο  δικαίωμα  να  επιλέγει  και  να  προτιμά  ένα  έργο  μουσικής, κινηματογράφου  ή  εικόνας,  όπως  και  μια  κατηγορία  ή  είδος.  Αρκεί  όμως  να  έχει  εκπαιδευτεί  ή  απλά  ενημερωθεί  ώστε  να  στηρίζει  την  άποψή  του, να  απολαμβάνει  συνειδητά  την  συμμετοχή  του.

Η  σχέση  συναλλαγής  μεταξύ  δημιουργού  και  πελάτη(κοινού )  διαρκεί  όσο  η  ιστορία  του  πολιτισμού  μέσα  στους  αιώνες. Και  συνεπώς  η  γνώμη  και  ο  συμβουλευτικός  ρόλος  του  θεωρητικού  τέχνης  βοηθούν ή  και  καθορίζουν  σε  μεγάλο  βαθμό  την  γνώμη  του  φιλότεχνου  να  συμπληρώνει  την  άποψή  του.

Είναι  ακόμη  επίκαιρη  η  λογοτεχνική  ερώτηση  του………………αν  άραγε  τελικά  και  εμείς  προτιμάμε  την  Νίκη  της  Σαμοθράκης  ή  ένα  λαμπερό  αυτοκίνητο  που  τρέχει  με  μεγάλη  ταχύτητα  στην  εθνική  οδό.

Είναι  αυτό  ακριβώς  που  γράφει  ο  Theodoro  Adorno

« …Αυτό  που  πραγματικά  απαιτούν  τα  έργα  τέχνης  από  εμάς  είναι  η  γνώση  ή  καλύτερα  να  κρίνουμε  σωστά. Θέλουν  να  έχουμε  την  ικανότητα  να  διακρίνουμε  τι  είναι  αληθινό  και  τι  ψεύτικο. »